Chwalenie popłaca

1999-11-10

Szkolenia Pracownicze

Katarzyna Kloskowska-Kustosz

Okazywanie uznania - bezcenna i niedoceniana umiejętność (część 1)

"Największe upokorzenie w życiu to ciężko pracować nad czymś, za co oczekujesz uznania, i nie być za to docenionym".
Edgar Watson Howe

Stres związany z pracą, którą należy wykonać na wczoraj, ciągła gonitwa, rosnące wymagania stawiane przez rozwijającą się konkurencję, obowiązki, presja czasu - wszystko to powoduje, że w obecnych czasach pracownicy częściej niż zwykle odczuwają potrzebę wsparcia i uznania.

Zdarza się, że działania i wysiłki pracownika pozostają niedocenione i niezauważone przez jego przełożonych i współpracowników. Zastanówmy się - czy ktoś, który wykonał zadanie wymagające dużego nakładu czasu oraz sił i nie usłyszał od szefa i kolegów nawet krótkiego komentarza, czuje się zmotywowany do jeszcze większego wysiłku? Oczywiście nie i dlatego ważne jest, aby każdy z nas zrozumiał, jak ważną umiejętnością jest okazywanie uznania innym.

Pochwała dodaje człowiekowi skrzydeł, sprawiając, że chce on działać lepiej, więcej, mądrzej. Jej brak sprawia, że ogarnia go zniechęcenie i zaczyna tracić poczucie własnej wartości. Ludzie mają tendencję do ponawiania działań, za które zostali pochwaleni. Czują się dumni i umocnieni w poczuciu swojej wartości. Pracownicy dobrze czują się w firmie, w której ich praca jest doceniana, wzmacnia się wówczas poczucie ich przynależności do firmy. To tylko niektóre z korzyści, jakie możemy osiągnąć dzięki stosowaniu tej nieskomplikowanej umiejętności.
W przeszłości okazywanie uznania należało do zadań (często zresztą zaniedbywanych) kadry kierowniczej. Obecnie duża wymienność ról i zadań zawodowych sprawia, iż coraz więcej umiejętności przestaje więc być zarezerwowanych wyłącznie dla menedżerów. Ponieważ pracownicy w firmie są powiązani siecią wzajemnych zależności, każdy z nich ma wiele okazji do zaobserwowania działań innych osób. Warto więc, aby chcieli i umieli skorzystać z umiejętności udzielania pochwały innym, gdy jakieś zadanie zostanie wykonane dobrze i solidnie - niezależnie od tego, czy zajmują kierownicze czy szeregowe stanowisko. To bardzo poprawia atmosferę w miejscu pracy.
Ponieważ ludzie bardzo lubią chwaleni, zaczynają obdarzać sympatią osoby, które im okazują uznanie. Nie jest to jednak dobry sposób na ułożenie sobie stosunków ze współpracownikami lub podwładnymi. Przede wszystkim trzeba uważać, żeby nie przesadzić z pochwałami. Nieuzasadnione zachwyty wywołują w chwalonym człowieku uczucie, że chwalący próbuje nim manipulować, by odnieść korzyść dla siebie. Warto więc przed wypowiedzeniem pochwały zastanowić się przez chwilę, jakie motywy kierują naszym działaniem. Jeśli nie są one do końca szczere - lepiej ugryźć się w język. Odniesie to bowiem wprost przeciwny skutek, gdyż nikt nie lubi, by nim manipulowano.
Aby słowa uznania miały znaczenie dla chwalonego, dostarczały mu informacji, pomagały utrzymać dobry poziom pracy i motywowały do spełniania lub przekraczania oczekiwań, muszą być zachowane warunki skutecznej pochwały.
Szkolenie powinno zawierać ćwiczenia, z których uczestnicy zajęć sami będą mogli ułożyć następujące zasady i warunki dotyczące okazywania uznania:

• pomyśl, jakie zachowania warto wzmacniać

Uczestnicy zastanawiają się nad tym, jakie zachowania są istotne w ich pracy - z punktu widzenia zarówno strategii i celów naszej firmy, jak i zespołu. Pozwoli to im dostrzegać je na co dzień. Zwiększy się wówczas szansa na to, każde z tych działań zostanie nagrodzone wyrażeniem pochwały. Biorący udział w szkoleniu zwykle są zdziwieni, gdyż zauważają, że tak bardzo wyspecjalizowali się w wyłapywaniu błędów, niedociągnięć i braków, że niemal zapomnieli, że należy także dostrzegać to, co zostało zrobione dobrze.

• zdecyduj, kogo chwalić

Gdy na szkoleniu pada pytanie: "Kogo warto chwalić?", uczestnicy najczęściej odpowiadają, że te osoby, które wyróżniają się swoją pracą, zachowaniem, postawą. Oczywiście, co do tego nie ma wątpliwości. Nie należy jednak zapominać (co niestety zdarza się bardzo często) o konieczności chwalenia osób, które stale spełniają nasze oczekiwania - po prostu zawsze dobrze i solidnie wykonują swoje obowiązki. Ponieważ ludzie łatwo przyzwyczajają się do tego, co dobre, takie zachowanie pracownika traktowane jest jak rzecz oczywista, a więc taka, która nie wymaga pochwały. Trudno o gorszy błąd - pracownik traktowany w ten sposób odczuwa rozgoryczenie i traci motywację do pracy. Nie należy też zapominać o osobach, które mimo początkowych trudności, poprawiły jakość wykonywanej przez siebie pracy. Taki wysiłek i pozytywne rezultaty powinny być - jeśli mają trwać nadal - zauważone i pochwalone.

• wybierz odpowiedni czas

Pochwała jest formą prezentu, który otrzymujemy od innych. By prezent cieszył, musi być podarowany dokładnie w tej chwili, kiedy się na niego czeka. Dlatego trzeba zwracać uwagę na to, by pochwała została udzielona w chwili, gdy działanie podlegające uznaniu zostało zaobserwowane. Wówczas pracownik pamięta jeszcze o działaniach, za które jest chwalony.

• bądź konkretny

Człowiek udzielający pochwały powinien skupić się na faktach. Pozwala to uniknąć posądzenia go o chęć manipulacji i nieszczere intencje. Wyrażając uznanie, należy odwołać się do konkretnego przykładu działań i zachowań, które zasłużyły na pochwałę. Warto podkreślić te cechy osoby chwalonej, które przyczyniły się do dobrego wykonania przez nią pracy. Trzeba też wymienić korzyści, które postawa i działania pracownika przyniosły jemu samemu, jego działowi i firmie.

• ustal odpowiednią formę

Uczestnicy zajęć często nie zdają sobie sprawy z tego, że nie można stosować jednakowych pochwał do wszystkich ludzi. Aby spełniły one swoją funkcję, muszą być przemyślane i odpowiednio dobrane do osoby, którą chcemy pochwalić. Z pewnością warto pochwałę słowną wzbogacić innymi formami uznania. Podczas szkolenia uczestnicy biorą udział w krótkiej burzy mózgów, wymyślając inne niż słowna formy okazywania uznania. Z jednej strony jest ona świetną zabawę, a z drugiej - bardzo użyteczną inspirację do wzbogacania stosowanych przez uczestników metod okazywania uznania. Zazwyczaj okazuje się, że niewielkim nakładem kosztów można sprawić komuś wielką radość. Pojawiają się na przykład takie propozycje: kwiaty, czekoladki, bilet do kina, zaproszenie na obiad, ulubione ciastko. Jak widać, nie wymagają one wielkich nakładów czasu i pracy, mogą być jednak bardzo miłym dodatkiem do pochwały słownej. Pamiętajmy jednak, że ich zadaniem nie jest zastąpienie pochwały słownej, lecz jej uzupełnienie.
Na koniec kilka słów o - jak się okazuje - równie trudnej jak okazywanie uznania umiejętności, jaką jest przyjmowanie pochwał.
Ludzie zazwyczaj starają się na różne wymyślne sposoby zbagatelizować swoje zasługi wobec osoby udzielającej im pochwały. Mówią: "Daj spokój", "Mogło być lepiej", "Zwykły przypadek", "To nic takiego". Tymczasem trzeba nie tylko umieć być dobrym, solidnym, obowiązkowym, twórczym i uczynnym, ale także pozwolić sobie na chwilę radości z tego powodu. Szkolenie uczy, jak wypracować asertywną postawę i nauczyć się czerpać z pochwały radość. Przekonuje, że uśmiech, otwarte wysłuchanie pochwały i podziękowanie za nią są bardzo naturalną postawą.

Uwaga

Warto pamiętać o tym, iż pochwała (podobnie jak krytyka) nie jest jedyną i uniwersalną prawdą. Jest jedną z wielu opinii na nasz temat, z którą możemy się zgodzić lub ją odrzucić. Jeśli czujemy, że pochwała, którą słyszymy pod własnym adresem, jest niezgodna z tym, co my sami sądzimy na ten temat lub jeśli posądzamy drugą osobę o nieczyste intencje - nie musimy wcale starać się przekonywać naszego rozmówcy o tym, że nie ma racji. Taka odpowiedź, jak: "Mam inne zdanie na ten temat" czy "Ja tak nie uważam", z jednej strony jest wyrazem akceptacji opinii tamtej osoby, a z drugiej strony zwalnia nas z konieczności wdawania się w niepotrzebną polemikę.

Back